Gepubliceerd op 23 november 2022 | Laatst aangepast op 5 juli 2024
Op 18 september 2014 konden 4,3 miljoen Schotten naar de stembus om een ‘yes’ of ‘no’ aan te vinken op de vraag “Should Scotland be an independent country?”, oftewel komt er een onafhankelijk Schotland. 84.6% van de stemgerechtigde kwam opdagen en kozen uiteindelijk ervoor dat Schotland bij het Verenigd Koninkrijk blijft.
Het referendum voor een onafhankelijk Schotland kwam natuurlijk niet uit de lucht vallen. Daarom gaan we in dit artikel kijken naar de geschiedenis, het referendum zelf en de gevolgen ervan.
Geschiedenis referendum Schotland onafhankelijk
Schotland is lang onafhankelijk geweest, al waren er regelmatig oorlogen tussen de Schotten en Engelsen. De twee landen kwamen onder één koning in 1603. Toen is de Schotse koning James VI, ook koning van Engeland geworden als James I (Union of the Crowns). In 1707 ontstond de politieke unie Groot-Brittannië.
Al sinds dat de Schotten in 1707 bij de Engelsen zijn gaan horen is er de roep voor een onafhankelijk Schotland. Een triest dieptepunt van deze strijd is de Jacobitische opstand, met o.a. de Slag bij Culloden. Hierna krijgen de Schotten nog minder rechten en mogen ze o.a. hun taal niet spreken en hun typische Schotse kledij niet dragen.
In de 20e eeuw wordt de roep voor onafhankelijkheid weer sterker. De Scottish Home Rule Bill (1913) en Scottish Covenant (1949) komen echter niet door het Britse parlement.
Ondanks de ruime mate van autonomie en een eigen parlement dat de Schotten sinds 1999 hebben, willen er velen echte vrijheid. Vele partijen streven hierna, zo ook de Scottish National Party (SNP, opgericht in 1934). Er zijn al eerder referenda gehouden over een onafhankelijker Schotland, In 1979 (over Scotland Act 1978, die het niet heeft gehaald) en in 1997 (over een Schots parlement).
Het laatste referendum had de Scotland Act van 1998 tot gevolg. Hiermee is het Schotse parlement opgericht en zijn sommige bevoegdheden van Westminster overgedragen. Alle zaken met betrekking tot de Unie van de Koninkrijken van Schotland en Engeland blijven echter voorbehouden aan het Britse parlement.
Dankzij de behaalde meerderheid van de SNP in 2011 bij de verkiezingen konden zij hun droom verwezenlijken, na het akkoord van het Britse parlement. Op 15 oktober 2012 tekende Alex Salmond (SNP-leider) en David Cameron (premier van het VK) een overeenkomst dat er een referendum zou worden gehouden. Op 16 januari 2013 nam het Britse Hogerhuis toestemming voor het referendum.
Referendum onafhankelijk Schotland
Salmond presenteerde op 26 november 2013 de White Paper, een 670 pagina’s tellend document met daarin de omschrijving van ‘zijn Schotland’. De regering in Londen hoopt echter dat de Schotten massaal ‘nee’ stemmen en geven dan ook volop informatie waarom je dit zou moeten doen. Toen de polls richting onafhankelijkheid neigde (op 6 september), kwamen er allerlei beloften. Zo krijgen de noordelingen meer autonomie als ze dat felbegeerde ‘no’ aankruisen. Daarnaast worden er ook veel dreigementen uitgesproken. Zo zouden er grenscontroles komen en zouden de Schotten geen gebruik mogen maken van de Pond. De Shetland eilanden willen na onafhankelijkheid wellicht een aparte staat, zoals de Isle of Man, worden. Dit zei Alistair Carmichael, lid van het parlement namens de Orkney en Shetland eilanden, tegen de Guardian.
Iedere Schot van 16 jaar of ouder stond op 18 september 2014 voor de vraag of ze nog langer bij Engeland, Wales en Noord-Ierland willen horen.
Iedereen wachten de dag gespannen af, want in de polls is het nek-aan-nekrace van voor- en tegenstanders. Er zijn dan ook vele redenen voor beide mogelijkheden. De Schotten worden overstemd met redeneringen en mogelijkheden, er zijn echter maar weinig Schotten die echt weten wat beter is voor het land.
De vijf belangrijkste redenen om vandaag nee te stemmen:
- Alles zo willen laten als het is, het leven is nu prima in Schotland.
- Het verlies van banen. Door de scheiding van het belastingstelsel zouden vele financiële bedrijven Edinburgh verlaten voor Engeland.
- De invloed van Schotland in de wereld zal sterk afnemen. Als deel van het VK hebben ze nu nog veel te zeggen, maar als onafhankelijk land niet.
- Prijzen zouden hoger kunnen worden. Grote bedrijven zoals John Lewis en Asda dreigde daar al mee.
- Kan Schotland het pond behouden? Wordt er straks gecontroleerd aan de grens? Kunnen ze lid worden van EU?
En de redenen om voor onafhankelijkheid te stemmen:
- De olieopbrengsten blijven bij de Schotten in plaats van dat de Britten er van profiteren.
- Schotland wordt geregeerd door Schotten, de mensen die er wonen.
- Schotland zou extra werknemers nodig hebben om de grote groep ouderen te onderhouden.
- Schotten worden niet betrokken bij oorlogen (zoals bijvoorbeeld Irak) en zo kan er ook bezuinigd worden op defensie.
- Het is goed voor het zelfvertrouwen van de Schotten en voor de natie.
Uitslag
Zo’n 55% van de stemgerechtigde Schotten heeft uiteindelijk tegen een onafhankelijk Schotland gestemd. De opkomst was 84.6%. Nu is het afwachten hoeveel meer macht het Schotse parlement krijgt van de Britten. De Britse premier Cameron had de Schotten dit bij een ‘no’ beloofd. Ze krijgen meer te zeggen over de belastingen, begroting en sociale zekerheid. Deze toezegging heeft Cameron ook gedaan aan Wales en Noord– Ierland.
De Schotse premier gaat in Londen overleggen over de nieuwe vrijheden. Wie dit gaat doen is nog onduidelijk nadat Alex Salmond heeft aangekondigd dat hij in november gaat aftreden. Hij is 16 jaar SNP-voorzitter geweest en strijder voor een onafhankelijk Schotland. Hij vindt zichzelf ‘niet de juiste man’ voor de onderhandelingen met Cameron.
De ja-stemmer was vooral de jonge Schotse man. Vrouwen en ouderen stemden vaker nee. Er waren zelfs SNP-leden die tegen onafhankelijk stemden.
Na het referendum: Scotland Act 2016
De Britse regering had voor het referendum belooft dat de Schotten meer onafhankelijkheid krijgen na het volksbesluit als ze tegen zouden stemmen. In 2016 kwam er daarom de Scotland Act 2016, die een aantal bevoegdheden van de Britse regering overdraagt aan het Schotse parlement. Dit zijn bevoegdheden om tarieven en drempels van de inkomstenbelasting vast te stellen, en deconcentratie van de Air Passenger Duty. Daarnaast kregen de Schotten enkele bevoegdheden op het gebied van sociale zekerheid, waaronder uitkeringen voor gehandicapten en verzorgers, en de Winter Fuel Allowance (winterbrandstoftoelage).
Wat als de Schotten kiezen voor een onafhankelijk Schotland?
Mocht het tot een nieuw referendum komen en de Schotten kiezen voor onafhankelijkheid komen er veel onderhandeling, net zoals die tussen de EU en de Britten bij de Brexit. De voorwaarden van de scheiding zou moeten besproken worden, met o.a. de verdeling van de activa en passiva van de Britse staat en de toekomstige betrekkingen tussen de twee nieuwe landen.
Daarnaast moet er gekeken worden of de Schotten het pond kunnen blijven behouden of dat ze hun eigen munt moeten gaan slaan. Of ze de monarch willen delen met de Britten, of dat ze een republiek worden. Ook moet er goed gekeken worden naar grenscontroles tussen Engeland en Schotland. De vraag is ook of ze dan nog bij de EU willen horen, en daarvoor moet dan een aanvraag ingediend worden. Als ze bij de EU mogen/gaan moet er sowieso een grenscontrole komen.
Er moet ook goed nagedacht worden over de economie. In 2021/2022 was er een fictief overheidstekort van Schotland van 12% van het BBP .
(Voorlopig) geen nieuw referendum
Op 23 november 2022 is door het Brits Supreme Court (Hooggerechtshof) besloten dat er geen nieuw referendum gehouden mag worden. Dat wil zeggen dat Schotland niet eenzijdig, zonder toestemming van het Britse parlement, een tweede volksraadpleging mag organiseren. In 2014 was er afgesproken dat het een once-in-a-generation volksraadpleging zou zijn. De regering wil zich daar aan houden.
SNP had hier naar een nieuw referendum gevraagd, vooral omdat het verlangen naar een onafhankelijk Schotland na de Brexit (2016) was gegroeid. De partij wilde op 19 oktober 2023 het referendum gaan houden. “Een wet die Schotland niet toestaat om onze eigen toekomst te kiezen zonder toestemming van Westminster, ontmaskert elk idee van het VK als een vrijwillig partnerschap als een mythe en pleit voor onafhankelijkheid”, schreef de Eerste Minister van Schotland Nicola Sturgeon op Twitter . Ze hoopt met de volgende algemene verkiezingen (2025) een signaal af te kunnen geven aan de Britse regering. In de Schotse regering is alleen de Scottish Green Party ook voor onafhankelijkheid.
In polls die regelmatig gehouden worden blijft het voor- en tegenkamp nek aan nek, met steeds een wisseling in de koppositie. Er was een piek in voorstemmers net na de Brexit in 2016, dit omdat de meeste Schotten in de EU hadden willen blijven. In 2022 is er echter een stabiele kleine meerderheid tegen uittreding van Schotland uit het Verenigd Koninkrijk.
Meer informatie
Een onafhankelijk Schotland of niet, wij zijn dol op het land. Jij ook en wil je meer informatie? Lees het op onze Schotland pagina.
