Union Jack: de Britse vlag en zijn geschiedenis

De Union Jack prijkt op vele T-shirt, dekbedden en andere hebbedingen. Want wie wil er nou niet alles met de Britse vlag? Maar hoe is deze driekleur ontstaan? Waarom heet hij de Union Jack en waar is Wales in dit verhaal?

Herkomst van de vlag van het Verenigd Koninkrijk

De vlag is een samenvoeging van drie vlaggen, die van de koninkrijken van Engeland, Schotland en Ierland (hoewel sinds 1921 alleen nog Noord-Ierland deel uitmaakt van het VK). De vlag bestaat uit drie heraldische kruizen.

We hebben een schematische tekening gemaakt waar alles duidelijk op wordt:

Het kruis van St George, de beschermheilige van Engeland, is een rood kruis op een witte ondergrond. Toen de Schotse Jacobus I de troon in 1603 besteeg, werd het gecombineerd met het Andreaskruis in 1606. Het kruis van St Andrew, patroonheilige van Schotland, is een diagonaal wit kruis op een blauwe ondergrond.

Het kruis van St Patrick, patroonheilige van Ierland, is een diagonaal rood kruis op een witte ondergrond. Deze werd gecombineerd met de vorige Union Flag of St George and St Andrew, na de Act of Union van Ierland met Engeland (en Wales) en Schotland op 1 januari 1801.

Lees hier meer over de vlag van Engeland.

Waar is Wales?

De Welshe draak alsook het kruis van Saint David komt niet voor op de vlag. De reden hiervoor is dat het Vorstendom Wales, toen de eerste unievlag in 1606 werd ingevoerd, al met Engeland verenigd was en niet langer een afzonderlijk vorstendom was.

Qua kleuren zou het natuurlijk ook wel erg bont worden, dus het was een goed smoesje 😉.

Lees hier meer over de Welshe vlag.

Blauw

Is het je ook al opgevallen dat het blauw uit de Union Jack donkerder is dan die uit de Schotse vlag? De kleur van de Schotse vlag is gebasseerd op de blauwe lucht. Voor de Union Jack zijn in de loop der jaren verschillende tinten blauw gebruikt. De huidige kleur is een diep marineblauw, dat terug is te voeren op de kleur van het historische Blue Squadron van de Koninklijke Marine.

Donkere tinten werden vanwege duurzaamheid gebruikt op maritieme vlaggen, en waarschijnlijk dus ook op de Union Jack. Zo kan de vlag wel even mee terwijl hij langzaam verbleekt door de zon.

Union Jack

De term ‘Union Jack’ dateert mogelijk uit de tijd van koningin Anne, maar de oorsprong ervan is onzeker. Het kan afkomstig zijn van de ‘jack-et’ van de Engelse of Schotse soldaten, of van de naam van James I, die in 1603 de eerste vakbond heeft opgericht.

Maar het hoogstwaarschijnlijk is dat de naam uit de tijd van Karel II afstamt. Een wet van toen zegt dat de Union Flag alleen mag worden gehesen door schepen van de Royal Navy als een ‘jack’, een kleine vlag bij de boegspriet; de term ‘jack’ betekende ooit klein.

Koninklijke vlag

De unievlag was oorspronkelijk een koninklijke vlag. Toen het huidige ontwerp in 1801 officieel werd gemaakt, wapperde hij bovenop alle forten en kastelen van de koning, maar nergens anders. Tegenwoordig is de Royal Standard eigenlijk meer een koninklijke vlag, waarbij er een versie is voor Schotland en een voor Engeland, Wales & Noord-Ierland.

Britse overzeese gebieden

De vlag kun je ook in andere landen tegenkomen, dit zijn voornamelijk de Britse overzeese gebieden. Eigenlijk is Gibraltar de enige zonder de Union Jack in zijn vlag.

De Sovereign Base Areas van Akrotiri en Dhekelia en het overzeese gebiedsdeel Sint-Helena, Ascension en Tristan da Cunha zijn de enige Britse overzeese gebiedsdelen zonder een eigen vlag en wapen. Zij hijsen de Britse vlag.

De kanaaleilanden en Isle of Man zijn Brits Kroonbezit. Alleen Guernsey (inclusief Herm, Alderney, Sark en Brecqhou) heeft de Engelse vlag (dus het rode kruis) in zijn vlaggen verwerkt.

Verhoudingen Union Jack

Hoewel de standaard verhouding 1:2 is, bestaan er andere verhoudingen. In het vlaggenboek van de Royal Navy, staat dat zowel de 1:2 als de 3:5 versie officieel is. De 3:5 versie wordt het meest gebruikt door het Britse leger en wordt daarom ook wel de oorlogsvlag genoemd. In deze versie worden de binnenste punten van de diagonalen linksonder en rechtsboven van het kruis van de St Patrick’s afgesneden of ingekort.

Wat als Schotland of Noord-Ierland het Verenigd Koninkrijk verlaat?

De vlag bestaat dus uit de vlaggen van Engeland, Noord-Ierland en Schotland. Maar wat als één van de landen ooit het Verenigd Koninkrijk verlaat? Engeland zal niet zo snel uit zijn vereniging stappen. Bij Schotland en Noord-Ierland is dat nog niet zo zeker. Zo was het een nek-aan-nekrace bij het Schotse referendum in 2014. Uiteindelijk bleven ze bij het Verenigd Koninkrijk omdat ze nog hoop hadden dat die bij de EU zouden blijven. Met de Brexit is de vraag om onafhankelijkheid weer goed opgelaaid.

Met het referendum werd ook de vraag geopperd of de vlag dan aangepast moest worden. Het College of Arms heeft al gesuggereerd dat, met de koning nog steeds als staatshoofd van een onafhankelijk Schotland, er geen herontwerp nodig zou zijn. Maar er kan natuurlijk altijd nog een debat ontstaan wanneer het wel zo ver is.

Maar waar ligt de verantwoordelijkheid? Je zou zeggen bij het koningshuis (het is immers een koninkrijk). Buckingham Palace wijst echter naar het ministerie van Cultuur, Media en Sport, die weer verwijst naar het kabinet. Dat is namelijk verantwoordelijk voor alle constitutionele kwesties met betrekking tot de vlag. Er zijn echter geen richtlijnen omdat de kwestie al eeuwen niet meer aan de orde is geweest.

Mocht het toch zover komen denken wij dat Wales een grote kans maakt om wel in de vlag vertegenwoordigd te worden. Het maakt natuurlijk uit of Schotland, Noord-Ierland of beide het Verenigd Koninkrijk verlaat.

De Britse vlag als Schotland het VK verlaat….

Het blauw zou zo vervangen kunnen worden door het zwart van de Saint David vlag. Wellicht nog ergens met een geel randje. Lekker kleurrijk toch? Daarnaast kunnen ze ook de gewone vlag van Wales pakken (wit/groen met de rode draak). Dan vinden we bijgevoegd exemplaar wel een goed voorschot. Wat denk jij dat het wordt?

De Britse vlag als Noord-Ierland het VK verlaat….

De opties zijn natuurlijk niet helemaal hetzelfde als hiervoor. Als het blauw blijft kun je niet heel makkelijk het zwart erin verwerken. Het wit en het rode schuine kruis kan wel vervangen worden door zwart. Erg mooi wordt dat niet echt. We kunnen ook de onderkant vervangen door groen of de Welshe draak erin verwerken. Welke optie maakt volgens jou de meeste kans?

Maar waarschijnlijk verandert er niets…

Er is immers ook niets veranderd toen Ierland onafhankelijk werd. Het Saint Patrick kruis staat ook nog steeds in de Union Jack, en die vertegenwoordigd geheel Ierland. En zoals gezegd, het koninklijk huis blijft waarschijnlijk in de afgedreven gebieden. Behalve natuurlijk als Noord-Ierland zich aansluit bij de republiek Ierland.

Daarnaast zou het nogal onhandig zijn voor al die vlaggen waar een kleine Union Jack in is verwerkt (denk aan de vlag van Australië en Nieuw-Zeeland). Zo’n veranderingen zal miljarden kosten, toch zonde van het geld… En ook zonde van die mooie vlag vinden wij.