Gastblog: Op zoek naar het kasteel - Carn Fadryn, Llŷn, Wales

Gepubliceerd op 11 maart 2022 | Laatst aangepast op 5 juli 2024

Sierd Jan Tuinstra bezoekt het Verenigd Koninkrijk regelmatig. Het liefst trekt hij te voet door de prachtige natuur van het land. Daarnaast heeft hij een speciale interesse in de lokale geschiedenis en archeologie. In deze blog gaat hij naar het schiereiland Llŷn in Wales. Carn Fadryn is daar niet te missen. Weliswaar is het met 371 meter zeker niet een hoge berg, maar door zijn geïsoleerde ligging is hij vanaf alle hoeken van het Llŷn schiereiland goed zichtbaar.

De berg is een restant van vulkanische activiteit van zo’n 450 miljoen jaar geleden. Door de vulkanische druk werden de bovenliggende rotslagen opgestuwd en vormden zo de ruggengraat van het huidige schiereiland. Deze loopt van Yr Eifl in het noordoosten tot Mynydd Rhiw aan de westkust. Door erosie zijn de zachtere gesteenten weggesleten, alleen de hardere delen bleven achter. Carn Fadryn raakte tijdens dit proces los van de andere delen van de bergrug. Niet helemaal, want naast de Carn Fadryn ligt nog Garn Bach, maar deze rots valt met zijn 282 meter weg tegen de massa van Carn Fadryn.

Ook de mens heeft zijn sporen nagelaten op deze berg, met sporen van bronstijd begravingen, een ijzertijd heuvelfort en, heel intrigerend, de restanten van één van de eerste in steen gebouwde inheemse kastelen.

“Two stone castles have been built there recently. The second, which is called Carn Madryn, belongs to the sons of Owain: it is on the Lleyn peninsula.”
Giraldus Cambrensis

Een bijzonder genoeg feit om de middeleeuwse schrijver Giraldus Cambrensis, oftewel Gerald van Wales, ertoe te bewegen om dit te vermelden in zijn boek uit 1191, ‘De reis door Wales’, zoals hierboven geciteerd. Deze passage maakte mij nieuwsgierig en was reden genoeg om een wandeling naar de top van Carn Fadryn hoog op mijn lijst te zetten.

Carn Fadryn wandel herzien — De ligging van Carn Fadryn en de directe omgeving. In het groen de gelopen route. De zwarte lijnen op de berg duiden het heuvelfort aan, de rode vlekken voormalige bewoning. Het kasteel bevind zicht naast de ‘m’ van 371 m.

Ter plekke op Llŷn

Toegegeven, dit is meer een bestemming voor de echte enthousiasteling met belangstelling voor archeologie en geschiedenis. Het Verenigd Koninkrijk kent veel van dit soort plekken. Onbekend en afgelegen, en meestal niet voorzien van hele spectaculaire ruïnes, maar veelal fraai gelegen en met een eigen verhaal.

Als wandeling is Carn Fadryn ook uitstekend geschikt als activiteit voor de hele familie. Kort maar krachtig. Er is redelijk hoogte te overwinnen, maar de beklimming is nergens echt steil, het doel is altijd duidelijk, er groeien bosbessen op de hellingen en de uitzichten zijn geweldig. Al met al hebben we hier een kleine drie uur doorgebracht.

Carn Fadryn is ook de naam van het gehucht aan de voet van de berg en dit is een uitstekende plek om de wandeling te beginnen. Net ten westen buiten het dorpje bevind zich een voormalige Calvijns-Methodistische kapel waar parkeermogelijkheden voor een paar auto’s beschikbaar zijn.

Garn Fadryn van parkeerplaats — *Carn Fadryn, gezien vanaf het parkeerplaatsje.*

De berg Carn Fadryn op

Naast de kapel ligt een klein weggetje dat richting de berg loopt. Dit wordt een pad tussen twee rijen struiken en gaat dan snel de hoogte in. Na een hek aan het einde van het pad tussen de struiken kom je uit op een pad naar rechts, langs de flank van Carn Fadryn en achter het gehucht langs.

Carn Fadryn pad begin — *Het pad omhoog, lekker beschut tussen de struiken.*

Je merkt dat je al aardig aan hoogte hebt gewonnen, een groot deel van het Llŷn schiereiland wordt van hieruit zichtbaar. Het pad blijft omhooglopen langs de flank van de berg en buigt langzaam naar links, richting het noordoosten. Al snel kun je het kleine broertje van Carn Fadryn, Garn Bach, in al zijn glorie zien liggen.

Ter hoogte van Garn Bach gaat het pad met een scherpe bocht naar links, richting het noorden de berg op, naar het heuvelfort. Dit is van oudsher de route naar boven, je loopt hier in de voetsporen van de oorspronkelijke bewoners van de berg, meer dan 2000 jaar geleden. Na een ietwat steile, maar korte, klim kom je uit voor de noordelijke poort van het heuvelfort. Even omdraaien levert een geweldig uitzicht op over het zuidoosten van het schiereiland, richting het havenstadje Abersoch. Van hieruit is het hoogste punt van Carn fadryn duidelijk zichtbaar, en er lopen diverse paden heen.

Hoogste punt Carn Fadryn — *Het hoogste punt met driehoeksmeetpunt De muur die schuin naar beneden loopt, is een deel van de ringmuur van het kasteel.*

Op zoek naar het kasteel van Carn Fadryn

Al klauterend naar het hoogste punt komt al snel het driehoeksmeetpunt in zicht en daarmee ons doel. Hier bevindt zich het door Gerald van Wales genoemde kasteel. Veel stellen de ruïnes niet voor, maar het besef dat je nu een belangrijk moment in de Welshe geschiedenis onder je voeten hebt, maakt dat meer dan goed. Het kasteel is feitelijk nauwelijks te onderscheiden van de restanten van het heuvelfort. En dit is ook niet verwonderlijk, aangezien het kasteel op dezelfde traditionele manier is geconstrueerd als het fort, met droog gestapelde stenen. Primitief maar effectief genoeg.

Droog gestapeld muurtje in Wales — *Een stukje droog gestapelde muur*.

Als je weet waar je naar kijkt, kun je duidelijk zien hoe deze muren het hoogste punt afscheiden van de rest van het fort en zo een goed verdedigbare positie vormen, kenmerkend voor middeleeuwse kastelen. De positie van het kasteel bovenop de berg is zijn grootste kracht. Vanuit hier kun je je, even middeleeuwer wanende, uitstekend voorstellen dat de vesting een groot gevoel van beschutting gaf. Als soldaat kon je de vijand al van verre zien aankomen. En als ze met veel moeite omhoog aan het ploeteren waren, kon je ze vanaf je veilige hoogte voortdurend bestoken.

Prinsen van Wales

Hoelang het kasteel heeft bestaan is niet duidelijk, maar waarschijnlijk niet lang. Het kasteel is gebouwd rond 1170 door Rhodri ap Owain, zoon van Owain Gwynedd, prins van Wales. Owain was alleenheerser in Noord-Wales, maar na zijn dood in 1170 werd de opvolging betwist door zijn nog in leven zijnde zonen. De Welsh kenden namelijk niet het opvolgingsrecht van de oudste, maar verdeelden de erfenis onder de overgebleven zonen. Deze Welshe gewoonte leidde ertoe dat Wales zelden als geheel een vuist kon maken tegen de Engelsen, omdat het land voortdurend verdeeld was in onderlinge vetes over wie zich nu heerser mocht noemen. En als onderdeel van een van deze vetes is ook het kasteel hier gebouwd om dit gebied te beschermen tegen de andere troonpretendenten.

Maar zo nu en dan lukte het een krachtige leider om een groot deel van Wales aan zich te onderwerpen. Zo’n leider was Llywelyn de Grote, een kleinzoon van Owain via een broer van Rhodri, Iowert Ap Owain. Toen hij in 1200 alleenheerser wist te worden, zal de vesting op de afgelegen berg van Carn Fadryn snel aan betekenis hebben ingeboet en verlaten zijn.

Garn Fadryn ringmuur — *Zicht op de vestingmuur van het heuvelfort en het schiereiland richting zuidwest.*

Het heuvelfort op Carn Fadryn

Beter herkenbaar dan het kasteel zijn de ruïnes van het heuvelfort. Gebouwd in het midden van de IJzertijd, rond 300 v.C., en tweehonderd jaar later nog eens fors uitgebreid, besloeg het fort in zijn uiteindelijke vorm meer dan 10 hectare. Het fort was dan ook niet een vesting voor de heer van een gebied, maar een plek voor de stam als geheel. Waarschijnlijk was het niet permanent bewoond, maar werd het in gebruik genomen tijdens perioden van spanningen. Het grootste gedeelte van de tijd zal de stam in de valleien hebben gewoond, waar de vruchtbare grond zich bevond. Hoe deze stam heet, is niet overgeleverd, maar mogelijk was het de stam van de Ordovices. Uit Romeinse bronnen blijkt dat dit gebied in die tijd nog tot deze stam behoorde.

De muren van het fort zijn goed zichtbaar en lopen om het hele plateau van de berg heen. Ook de eerste kleinere fase van het fort, is nog te onderscheiden. Vooral de oorspronkelijke noordmuur is duidelijk te zien.

Plateau fort — *Uitzicht naar noordoost, het plateau van het heuvelfort, met links de vestingmuur uit de oudste fase. Dit plateau was ooit gevuld met hutten.*

Al lopend door het interieur van het heuvelfort vallen al snel de restanten van de veelal ronde ijzertijd hutten op. Een aantal zijn zeer goed bewaard en herkenbaar.

Hutcirkels op Carn Fadryn, Llŷn — *De fundamenten van twee ijzertijdhutten.*

Voor de geschiedenisfan is Carn Fadryn een uitstekende plek om de lokale geschiedenis bijna te voelen. Trouwens niet alleen oude geschiedenis. In de Tweede Wereldoorlog is hier een Britse Wellington bommenwerper gecrasht, maar de wrakstukken daarvan zijn niet toegankelijk.

Reconstructie — *Het heuvelfort in gebruik, bewerkte uitsnede van het informatiebord, A.D. Smith, Gwynned Archeaological Trust.*

Puur voor het uitzicht over Noord-Wales!

Maar ook voor diegenen die daar minder belangstelling voor heeft, is de berg een mooi uitstapje, want de uitzichten over het schiereiland zijn fenomenaal. Bij helder weer kun je de bergen van Snowdonia, Bardsey eiland en zelfs de Wicklow Mountains in Ierland zien liggen. Zo helder was het op deze tocht niet, maar het gehele schiereiland lag wel aan onze voeten. Vanaf Carn Fadryn kun je bijna alle kenmerkende plekken van Llŷn zien. De foto’s geven een goed beeld van het uitzicht rondom.

Geweldige uitzichten. Hier richting Abersoch en de baai van Ceredigion
Zicht naar het zuiden, richting Aberdaron.
Doorzichtje naar de drie toppen van Yr Eifl in het noordwesten, waar zich het wellicht mooiste heuvelfort van Wales zich bevind, Tre Ceiri.

En ook de liefhebbers van de natuur kunnen hier goed aan hun trekken komen, mits ze het kleine eren. De begroeiing die zich tussen de rotsen weet te handhaven is gevarieerd en kleurrijk – en eetbaar: de bosbessen die groeien op de hellingen van de berg zijn zeer geschikt als snack voor de jager/verzamelaar.

Mossen en planten — *De variatie aan planten en kleuren in de begroeiing tussen de rotsen is een studie op zich waard.*

Foerage, bessen Carn Fadryn, Llŷn — *Heerlijk, foerage! Rijpe bosbessen.*

Weer beneden

Al met al was de beklimming van Carn Fadryn een succes te noemen. Oorspronkelijk was het de bedoeling verder te wandelen, maar daar bleek geen draagvlak voor te bestaan…
Voor wie de wandeling nog wel wil uitbreiden, iets ten zuiden van Carn Fadryn bevindt zich het gehucht Llanistyn, met een charmant middeleeuwse kerkje gewijd aan de Welshe heilige St. Lestyn. Mocht iemand in dit gedeelte van Wales verzeild raken, dan kan ik een bezoek aan deze streek van harte aanbevelen. Voor de inwendige mens heeft het schiereiland ook het nodige te bieden, met een aantal goede restaurants, pubs enz. Ik kan het havenplaatsje Aberdaron aanbevelen, met diverse eetgelegenheden, waaronder mijn favoriet, ‘Y Gegin Fawr’, de grote keuken.

Big kitchen, Noord-Wales — *Eetcafe “Y Gegin Fawr” in Aberdaron.*

Gevestigd in een pand daterend uit 1300 en gebouwd om de pelgrims naar Bardsey eiland een maaltijd te verschaffen voor hun oversteek naar het eiland. En lekker eten in een historische omgeving heeft wel wat.

Meer informatie

Handig:

Ordnance Survey Map 253, Lleyn Peninsula West.

Sites:

castlewales.com
Een door een liefhebber opgerichte site met gegevens over bijna alle kastelen in Wales en een sectie over middeleeuwse kerken.
cadw.gov.wales
De site van de Cadw, de (archeologische) monumentenzorg van Wales. De Cadw geeft vele, prachtig geïllustreerde, gidsen uit van allerlei monumenten in Wales.

En om verder te lezen: